3 MART 2024 CUMHURİYET PAZAR BULMACASI SAYI : 1978

Herkese Merhaba,
Bugün, sembolik hatta ikonik bir gün. Tam 100 yıl önce bugün; halifelik kaldırıldı, Osmanlı Hanedanı mensuplarının Türkiye dışına çıkarılmasına ilişkin yasa kabul edildi, Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu çıkarıldı, Şer'iye ve Evkaf ve Harbiye Bakanlıkları kaldırıldı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu, Genelkurmay Başkanlığı oluşturuldu ve Hükûmet'ten ayrıldı. Her biri ayrı bir devrim niteliğindeki bu olayları bir açış yazısıyla anlatmak imkansız. Sadece tartışmaları bugün de devam eden laiklik tartışmalarını ön plana çıkarmak istedim. İlber Ortaylı'nın geçenlerde katıldığı bir Osmanlı Hanedan düğünü günlerce konuşulmuştu. İşte Cumhuriyet olmasaydı bizi bunlar yönetecekti.



HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 MART 1924)

Halife, sözlükte birinin yerine geçen, bir kimseden sonra gelip onun yerini alan, birinin ardından gelen/giden, yerini dolduran, vekâlet veya temsil eden gibi anlamlara gelmektedir. Halifelik ise, terim olarak İslam devletlerinde Hz. Muhammed’den sonraki devlet başkanlığı kurumunu ifade eder.  Hz. Peygamber’den sonra ilk dört halife seçim, veliaht tayini, kurul seçimi gibi farklı usullerle seçilmelerine rağmen Halifelik Muaviye ile beraber babadan oğula geçen bir saltanat biçimine dönüşmüştür. Halifelik, Emevi ve Abbasi Devirlerinden sonra 1517 tarihinde Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı fethetmesiyle beraber Memluk kontrolünden Osmanlı Devleti’ne geçtiği kabul edilmektedir. Osmanlı padişahlarının bu tarihten önce de halife sıfatını kullananlar olduğu gibi bu tarihten sonra da İslam dünyasının farklı bölgelerinde kendilerine halife denen liderlere rastlanmıştır. Osmanlı Devleti’nin uzun asırlar dünya siyasetinde önemli yer teşkil etmesi, dünya Müslümanlarına karşı gösterdiği himaye politikaları ve emperyalizme karşı verdiği mücadele ile Osmanlı hilafeti İslam dünyasında yaygın hüsnü kabul görürken Doğu ve Batı dünyasında Osmanlı Türkleri, İslam dininin temsilcisi ve Müslümanların hamisi olarak görüldü. 1876 Kanun-ı Esasiye’sinin 4. maddesi ile Osmanlı Padişahının halife olduğunu Anayasa’da yer aldı. 1909 Anayasa değişikliği ile Halife’nin meclis önünde şeri şerif ve anayasa hükümlerine riayet edeceğine, ülkeye ve millete sadık kalacağına dair yemin etmesi şartı getirilmişti.

23 Nisan 1920’de Ankara’da açılan TBMM’de 29 Nisan 1920 tarihli 2 Sayılı Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun 1. maddesinde TBMM’nin amacı arasında makam-ı muallayı hilafet ve saltanatı ve vatanı ecnebi işgalinden kurtarmak kabul edilmişti. Nitekim, Millî Mücadele süresince meclis bu amacını söylem olarak tekrar etmiş giriştiği savaşlar neticesinde vatanı, makam-ı hilafet ve saltanatı kurtarmıştır. Ancak TBMM’nin kazandığı zaferin İstanbul hükûmeti ve saltanat tarafından paylaşılmaya kalkışılması, Millî Mücadele süresince yaşanan ve zafer ile oluşan yeni siyasi durumu görmezden gelerek eski meşruti monarşi sistemin aynen devam etmesini bekleyen İstanbul bürokrasisine ve Lozan barış görüşmelerine hem İstanbul’u hem de Ankara’yı davet eden İngiltere’ye karşı TBMM, 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatı ilga ederek Türkiye idaresinde tek söz sahibinin Meclis olduğunu ispat etti aynı zamanda Hilafetin koruyucusunun da TBMM olduğunu duyurdu.

Saltanatın ilga edilmesiyle beraber yeni bir yönetim biçimi ortaya çıktı ancak Saltanat yerine hangi yönetim biçiminin getirildiği ve devlet başkanlığının durumu kanunda ifade edilmedi. Doğal olarak kısa süre sonra bu durum birtakım tartışmaları başlattı.

18 Kasım 1922 günü TBMM’de Abdülmecit Efendi’nin halife seçimi müzakereleri sırasında halifenin vazifesi ve hukuku meselesi gündeme geldi. Bitlis Mebusu Yusuf Ziya Bey, halifenin ruhani ve cismani sıfatları kendinde toplayıp şûranın reisi olduğunu söyleyince, Diyarbakır Mebusu Hacı Şükrü Bey, Halife meclisin reisi mi olsun? diye sormuş ve mecliste tartışma çıkmıştı. Bu durum karşısında Mustafa Kemal Paşa söz alarak bu konuda çok konuşulabileceğini ancak sırası olmadığını, öncelikle firari halifeyi halletmek gerektiğini belirterek halifenin yetki ve mevkisi hakkında başlayan gergin tartışmayı sonuçsuz bırakmıştı.




Tartışma ve belirsizliklerden sonra...

TBMM’de halifelik makamını kaldıran ve Osmanlı hanedanını yurtdışına çıkartan kanun aynı gün Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa tarafından onaylandı ve 431 sayılı Kanun olarak Resmi Gazetede yayımlandı. Kanun maddeleri şöyledir:

1. Halife hal’edilmiştir. Hilâfet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda esasen mündemiç olduğundan Hilâfet makamı mülgadır.
2. Mahlu Halife ve Osmanlı Saltanat-ı münderisesi hanedanın erkek, kadın bilcümle azası ve damatları Türkiye Cumhuriyeti ülkesi dahilinde ikamet etmek hakkından ebediyyen yoksundurlar. Bu hanedana mensup kadınlardan mütevellid kimseler de bu madde hükmüne tabidirler.
3. İkinci maddede sayılan kimseler işbu kanunun ilanı tarihinden itibaren azami on gün zarfında Türkiye Cumhuriyeti arazisini terke mecburdurlar.
4. İkinci maddede mezkur kimselerin Türk vatandaşlık sıfatı ve hukuku kaldırılmıştır.
5. Bundan böyle ikinci maddede mezkur kimseler Türkiye Cumhuriyeti dahilinde emval-i gayrimenkuleye tasarruf edemezler. İlişiklerinin kat’ı için bir sene müddetle bilvekale mehakim-i devlete müracaat edebilirler. Bu müddetin bitiminden sonra hiçbir mahkemeye hakk-ı müracaatları yoktur.
6. İkinci maddede sayılan kimselere yolculuk masraflarına mukabil bir defaya mahsus ve derece-i servetlerine göre olmak üzere hükümetçe tensib edilecek ödeme yapılacaktır.
7. İkinci maddede sayılan kimseler Türkiye Cumhuriyeti arazisi dahilindeki bilcümle emval-i gayrimenkullerini bir sene zarfında hükümetin malumat ve muvafakatiyle tasfiyeye mecburdurlar. Mezkur emlak-i gayrimenkuleyi tasfiye etmedikleri halde bunlar hükümet marifetiyle tasfiye olunarak bedelleri kendilerine verilecektir.
8. Osmanlı İmparatorluğu’nda padişahlık etmiş kimselerin Türkiye Cumhuriyeti arazisi dahilindeki tapuya kayıtlı emval-i gayrimenkule millete intikal etmiştir.
9. Mülga padişahlık sarayları, kasırları ve emlakin-i sairesi dahilindeki mefruşat, takımlar, tablolar, asar-ı nefise ve sair bilumum emval-i menkule millete intikal etmiştir.
10. Emlak-i Hakaniye namı altında olup evvelce millete devredilen emlak ile beraber mülga padişahlığa ait bilcümle emlak ve sabık Hazine-i Hümayun, muhteviyatlar ile birlikte saray ve kasırlar ve binalar ve arazi millete intikal etmiştir.
11. Millete intikal eden emval-i menkule ve gayrimenkulenin tesbit ve muhafazası için bir nizamname tanzim edilecektir.
12. İşbu kanun, tarih-i neşrinden itibaren yürürlüğe girer.
13. İşbu kanunun icra-yı ahkamına İcra Vekilleri Heyeti memurdur.

Sonuç itibariyle; Halifelik makamının kaldırılmasının hukuk, iç ve dış politika bakımından üç esasa dayandığı görülmektedir: Hukuki açıdan Halifelik makamının dini değil dünyevi bir makam olduğu ve devlet başkanlığını temsil ettiği, Türkiye’de Meclis ve devlet başkanı var olduğuna göre adı ne olursa olsun bu görevi ifa etme iddiasında olan başka bir makam kabul edilemezdi. İç politika açısından, Ankara’nın kontrolü dışında başka bir otoritenin varlığı devlette çift başlılığı getireceği, girişilen siyasi, sosyal ve kültürel devrim hareketleri karşısında muhalefet odağı olma potansiyeli genç Cumhuriyet için ciddi bir tehdit olarak görülmüştür. Dış politika bakımından ise yeni Türkiye, millî devlet anlayışının ötesinde milletlerarası bir mahiyeti olan, Halifelik makamının alacağı kararlar ve yapacağı eylemler ile Türkiye’yi yeni kurulan uluslararası sistemde zor duruma sokması ihtimali öngörülmüş ve bu ihtimal ortadan kaldırılmıştır. Böylece Modern Türkiye artık panislamik bir tehdit kaynağı değil yeni dünya düzenin barışçıl, eşit bir ortağı olacaktır.

Yazının tamamı ve kaynak:
A t a t ü r k Ansiklopedisi / Halifeliğin Kaldırılması 3 Mart 1924



Arkadaşlarımıza güzel bir pazar günü ve zevkli çözümler diliyorum.

Sn.Aksay yazınız için teşekkürler.Herkese iyi pazarlar dilerim.

Günleriniz ve yürekleriniz hep aydınlık olsun.
Sevgili AKSAY açış paylaşımınız için teşekkürler.
Kitap kazananları kutlarım.
Tüm dostlara zevkli çözümler, sağlık, huzur ve mutluluklar dilerim.
Sevgi ve saygılarımla..

SS 1/3 Kemalettin Tuğcu Kitabı'nın cevabını ?are  olarak buldum ancak böyle bir kitabı varsa da ben  kitabın tam adına uyan bir cevap bulamadım.

Yazarın "Adam ve Çocuk" adlı kitabı var ama o da uymuyor. "Fare ve Çocuk" diye de bir kitabını bulamadım.

S.S.2.3
LÖKEŞE.Çulluk,yabankazı.

S.S.2.1

Y.A.1.1.MİTİL.yüz geçirilmemiş yatak, yorgan, yastık ya da minder,çok eskimiş, paçavra durumuna gelmiş yatak, yorgan, giysi vb.

S.S.1.2

S.S.3.2

S.S.3.3

SAYIN AKSAY HARİKA PAYLAŞIMINIZA TEŞEKKÜRLER.
DOSTLARA GÜNAYDIN. KOLAY ÇÖZÜMLER.
KİTAP KAZANAN VARSA KUTLARIM.

S.S.4.2

S.S.4.3

S.S.5.1

S.S.5.2.
DÜRÜ.Düğüne çağrılanlara düğün sahibi ve gelince verilen armağan bohçası, armağan.

Y.A.15.1

S.S.6.1

S.S.6.4

S.S.7.1
PİR.masallarda ve halk öykülerinde geçen, olağanüstü işler yapabilen, iyiliksever, ak sakallı yaşlı adam.Yaşlı, koca, ihtiyar kimse.Bir tarikat veya sanatın kurucusu.Adamakıllı, iyice.Herhangi bir konuda, bir meslekte deneyim kazanmış, eskimiş kimse, guru

S.S.7.2.ARAŞİT
Baklagillerden, yer fıstığı denen bitki

Y.A.7.2

S.S.10.2

Y.A.1.2

S.S.8.1

S.S.8.3

Y.A.19.2

S.S.9.1

Y.A.3.2

S.S.11.1

S.S.11.2

S.S.12.1

AKONT.Alacağa sayılmak ve hesabı sonradan yapılmak üzere ödenen para.

S.S.12.2.BAL.Balarılarının genellikle çiçeklerden topladıkları balözünden yapıp kovanlardaki petek gözlerine doldurdukları, rengi aktan esmere değin değişik olabilen, genellikle kahverengine yakın sarı renkte olan, doğal olduğu için sağlığa yararlı, koyu sıvı ve tatlı bir madde.Çok olgunlaşmış, olgunluktan yarılmış incirin kabuğundan dışa sızan tatlısı.

S.S.13.1

S.S.13.2
SERGEN
1. Raf.
2. Vitrin.
3. Tepelerdeki düzlük yerler.
4. Yorgun, perişan

S.S.14.1

S.S.15.1

S.S.15.2

S.S.15.3