BUDİZM SÖZLÜĞÜ

BUDİZM SÖZLÜĞÜ

ABHİCNA: Budist felsefesinde, meditasyon ve bilgelik yoluyla elde edilen mucizevi güç.
AMA: Japon Buda rahiplerine verilen ad.
ANİKKA(ANİTYA): Budacılıkta varoluşun temelinde bulunan tüm varlığın geçiciliği öğretisi.
ARHAT(ARHANT): Budizm’de Nirvana makamına ulaşan kişi .(Sanskritçede "değerli kişi").
AYATANA: Budacı felsefede bilgi alanı.

BHAKTİ: Budacılıkta temel ilkesi 'insan bir kurtarıcı-tanrıya inanmalı, ona kendini adamalı' olan akım. Saf adanmış hizmet.
BHİKKU: Budacılıkta, dünyadan el etek çekip tefekkür yolunu seçen ve dilenci keşiş cemaatine katılan kişi.
BO: Budacı geleneğe göre, Buda'nın aydınlanmaya eriştiği sırada altında oturduğu ağacın adı.
BONZ: Buda rahibi veya keşişi.
BOSATSU: Buda’nın geçmiş, gelecek yahut şimdiki zamandaki görünümü.
BOTHİSATTVA: Budist düşüncede kendini tüm duyarlı canlıların Budalığa ulaşmasına yardımcı olmaya adamış kişi.

CAİTYA: Budacılar için kutsal sayılan yer ya da eşya.
CATAKA: Buda’nın erdemlerini ve yaptığı iyilikleri anlatan yazılara verilen ad.
CHAN: Budizm’de belli başlı okullardan biri.

DAİNİCHİ: Budizm'de bilgelik ve saflıkla özleştirilen yüce ruh.
DALAYLAMA: Budizm'in en yüksek ruhani önderi. Buda başrahibi.
DEVATA: Budacılıkta ikinci derece tanrılara verilen ad.
DHARMA: Buda'nın öğretileri.Budizm’in din kitabı.
DİD: Budacılığın ilkelerini ve ibadet biçimlerini anlatan ve dört bölümden oluşan kutsal kitap.
DİPANKARA: Tibet Budacılığının büyük reformcusu.
DORCE(RDORCE):Tibet Budacı kültürünün kutsal aleti.
DUKHA: Budacılıkta hayatın tümüne yayılmış olan acı.
DUKKHA: Budacılıkta acı hayatın ve varoluşun bir parçası.

FO: Buda’nın Çin ve Japonya’daki adı.

GOMPA: Tibet Budizm’inde manastır.

KAİKEİ: Budacı heykelin geleneksel kalıplarının oluşturulmasında önemli rol oynamış Japon sanatçı.
KAİLASH: Budizm inanışında tanrı Şiva’nın bulunduğuna inanılan kutsal dağ.
KURUMA: Budizm felsefesinin çekirdeğini oluşturan fikir.

LAMA: Buda rahibi.

MAHAYANA: Budizm’in ana kollarından biri.
MAİTREYA: Budizm'de dünyanın sonu ve öbür dünya hakkındaki görüşlere göre bu dünyanın gelecek Buda’sı.
MAİTRİ: Budacılıkta en yüce erdem, merhamet.
MALA: Budist rahiplerin kullandığı ve insanı ve ruhunu dinginleştirdiğine inanılan bilezikler.
MAPPO: Budizm'de tanımlanan Üç çağın sonuncusu Dharma'nın gerilemeye girdiği Budizm’in bozulmaya başladığı çağ.
MARA: Buda’yı ayartmaya ve doğru yoldan döndürmeye çalışan istekler Kralı.
MAYA: Budizm'in en önemli yapısı olan ve içinde kutsal emanetler saklanan Hint kökenli anıt.

NİRVANA: Budizm de ruhun ulaştığı en yüksek mertebeye verilen ad.

OBAN: Budistlerde ölmüş olan ataların anılması geleneği.
OBON: Budist inanışına göre ataların anılması.

PAGODA: Budist mabetlerinde kutsal eşyaların saklandığı odacığa veya dolaba verilen ad.
PALİ: Ortaçağ Budizm'in kutsal dili.
PAYA: Buda figürleri.
PRACNAPTİ: Budacı felsefede bir şeyi bir sözcükle belirtme.
PUSA: Budist ve Taoist mezheplerde Tanrıya verilen ad.

RDORCE(DORCE): Tibet Budacı kültürünün kutsal aleti.
RUPADHATU: Buda felsefesinde görünüşler ülkesi, biçim âlemi.

SAMADHİ: Budizm ve Hinduizm'de zihinsel yoğunlaşma anlamında kullanılan bir terim.
SAMUDAYA: Budacılıkta acıların kaynağı arzu ve istekler.
SANGHA: Budizm’in rahipler teşkilatı. Budist keşişler topluluğu.
SİLA: Budizm'de beden zihin ya da konuşma yoluyla yerine getirilen bilinçli bir çabayı içeren bir eylem.
STUPA: Budizm’in en önemli yapısı olan ve içinde kutsal emanetler saklanan Hint kökenli anıt. Buda sanatında tepe biçimli anıt türbe. Budacılığın en önemli yapısı olan ve kutsal emanetlerin saklandığı ya da bir olayın anısına yapılmış Hint kökenli anıt
SUTRA: Budizm’de Gaitama Buda’nın öğretilerinden oluşan ve doğrudan Buda’nın sözlerini aktardığı varsayılan metinlere verilen ad.

ŞARANA: Budizm’de ve Hinduizm’de kişinin ruhsal yolculuğu boyunca kendini tanrıya emanet etmesi.
ŞLOK: Budist Uygurların şiir anlamında kullandıkları sözcük.

TALAPAT: Tıraşlı başlarını güneş ışınlarından ve gözlerini günaha sokacak nesneleri görmekten korumak için Buda rahiplerinin taşıdıkları palmiye yaprağından yapılmış büyük yelpaze.
TARA: Budistlerin en büyük tanrısı.
THERAVADA: Budizm’in en eski okulunun günümüzdeki tek temsilcisi.
TİPİTAKA: Budacılığın güney okullarına ait kutsal metinler bütünü.
TOCİ: Buda tarikatı Singon'un tapınağı.
TRİPİTAKA: Budizm’in yasalarını belirleyen üç bölümden oluşan eser.
TRİRATNA: Buda Dharma ve Sangha'dan oluşan Budizm'in üç temel ibadet öğesi.
TULKU: Tibet Budizm’de, ölen bilge bir kişinin ruhunun girdiğine inanılan çocuklara verilen ad.

UPASAKA: Budizm’e inanan ama herhangi bir manastır tarikatından olmayan kişi. Budacılıkta kendini ibadete veren ve beş din buyruğuna uyan kimse.


VACRAYANA: Budizm’de bir tarikat.(Elmas Yolu).
VACRAYOGİNİ: Budacılığa götüren bilişsel işlevin dişil bedenleşmesi.
VİHARA: Budizm’de mabetlere verilen isim.
VİRAGA: Budizm'deki param ita’lar adı verilen yedi veya on erdemden birinin adı.

ZEN: Budizm'in Japonya'da büyük önem taşıyan bir kolu. Budizm’in Buda’yla tek vücut olmayı amaçlayan bir kolu.



Buda figürleri: PAYA
Buda rahibi: LAMA
Buda tarikatı Şingon'un tapınağı:TOCİ
Buda’nın erdemlerini ve yaptığı iyilikleri anlatan yazılara verilen ad:CATAKA
Buda’yı ayartmaya ve doğru yoldan döndürmeye çalışan istekler kralı:MARA
Budacı felsefede bilgi alanı: AYATANA
Budacı geleneğe göre, Buda'nın aydınlanmaya eriştiği sırada altında oturduğu ağacın adı:BO
Budacı heykelin geleneksel kalıplarının oluşturulmasında önemli rol oynamış Japon sanatçı:KAİKEİ
Budacılığın en önemli yapısı olan ve kutsal emanetlerin saklandığı ya da bir olayın anısına yapılmış Hint kökenli anıt:STUPA
Budacılığın güney okullarına ait kutsal metinler bütünü:TİPİTAKA
Budacılıkta, dünyadan el etek çekip tefekkür yolunu seçen ve dilenci keşiş cemaatine katılan kişi:BHİKKU
Budacılıkta ikinci derece tanrılara verilen ad: DEVATA
Budacılıkta kendini ibadete veren ve beş din buyruğuna uyan kimse:UPASAKA
Budacılıkta temel ilkesi 'insan bir kurtarıcı-tanrıya inanmalı, ona kendini adamalı' olan akım: BHAKTİ
Budacılıkta varoluşun temelinde bulunan tüm varlığın geçiciliği öğretisi:ANİKKA
Buda'nın altında yedi hafta oturup düşündüğü ağacın türü:BO
Buda'nın öğretileri: DHARMA
Buda rahibi veya keşişi:BONZ
Buda’nın Çin’deki adı:FO
Budacılar için kutsal sayılan yer ya da eşya: CAİTYA
Budacılığa götüren bilişsel işlevin dişil bedenleşmesi: VACRAYOGİNİ
Budacılığın ilkelerini ve ibadet biçimlerini anlatan ve dört bölümden oluşan kutsal kitap:DİD
Budacılıkla ilgili kitaplarda ikinci derece tanrılara verilen ad:DEVATA
Budacılıkta, acı hayatın ve varoluşun bir parçası: DUKKHA
Budacılıkta, acıların kaynağı arzu ve istekler:SAMUDAYA
Budacılıkta en yüce erdem, merhamet:MAİTRİ
Buda'nın Japonya'daki adı:FO
Buda’yı ayartmaya ve doğru yoldan döndürmeye çalışan istekler kralı:MARA
Buda başrahibi: DALAYLAMA
Buda felsefesinde, görünüşler ülkesi, biçim alemi:RUPADHATU
Buda rahiplerinin taşıdıkları palmiye yaprağından yapılmış büyük yelpaze:TALAPAT
Buda sanatında tepe biçimli anıt, türbe:STUPA
Buda, Dharma ve Sangha'dan oluşan Budizm'in üç temel ibadet öğesi:TRİRATNA
Buda’nın Çin’deki adı:FO
Budacı felsefede bir şeyi bir sözcükle belirtme: PRACNAPTİ
Budacılıkta hayatın tümüne yayılmış olan acı: DUKHA
Budanın geçmiş, gelecek yahut şimdiki zamandaki görünümü:BOSATSU
Budist düşüncede kendini tüm duyarlı canlıların Budalığa ulaşmasına yardımcı olmaya adamış kişi:BODHİSATTVA
Budist felsefesinde, meditasyon ve bilgelik yoluyla elde edilen mucizevi güç:ABHİCNA
Budist inanışına göre ataların anılması:OBON
Budist keşişler topluluğu:SANGHA
Budistlerin en büyük tanrısı: TARA
Budist mabetlerinde kutsal eşyaların saklandığı odacığa veya dolaba verilen ad:PAGODA
Budist rahiplerin kullandığı ve insanı ve ruhunu dinginleştirdiğine inanılan bilezikler:MALA
Budist Uygurların şiir anlamında kullandıkları sözcük:ŞLOK
Budistlerde ölmüş olan ataların anılması geleneği:OBON
Budist ve Taoist mezheplerde Tanrıya verilen ad:PUSA
Budizm’de Nirvana makamına ulaşan kişi .(Sanskritçede "değerli kişi"):ARHAT(ARHANT)
Budizm de ruhun ulaştığı en yüksek mertebeye verilen ad:NİRVANA
Budizm' de varoluşun temelinde bulunan tüm varlığın geçiciliği öğretisi:ANİKKA-ANİTYA
Budizm felsefesinin çekirdeğini oluşturan fikir:KURUMA
Budizm ve Hinduizm’de zihinsel konsantrasyon anlamında kullanılan bir terim:SAMADHİ
Budizm ve Hinduizm de, kişinin ruhsal yolculuğu boyunca kendini tanrıya emanet etmesi:ŞARANA
Budizimde varoluşun temelinde bulunan tüm varlığın geçiciliği öğretisi:ANİKKA
Budizm’deki paramita’lar adı verilen yedi veya on erdemden birinin adı:VİRAGA
Budizm’e inanan ama herhangi bir manastır tarikatından olmayan kişi:UPASAKA
Budizm’in ana kollarından biri:MAHAYANA
Budizm’in Buda’yla tek vücut olmayı amaçlayan bir kolu:ZEN
Budizm’in en önemli yapısı olan ve içinde kutsal emanetler saklanan Hint kökenli anıt:STUPA
Budizm’de beden, zihin ya da konuşma yoluyla yerine getirilen ,bilinçli bir çabayı içeren bir eylem:SİLA
Budizm'de bilgelik ve saflıkla özleştirilen yüce ruh: DAİNİCHİ
Budizm'de dünyanın sonu ve öbür dünya hakkındaki görüşlere göre bu dünyanın gelecek Buddhası:MAİTREYA
Budizm’de bir tarikat.(Elmas Yolu): VACRAYANA
Budizm'de Gautama Buddha'nın öğretilerinden oluşan ve doğrudan Buda'nın sözlerini aktardığı varsayılan metinlere verilen ad:SUTRA
Budizm’de mabetlere verilen isim:VİHARA
Budizm'de tanımlanan Üç çağın sonuncusu, Dharma'nın gerilemeye girdiği, Budizm’in bozulmaya başladığı çağ: MAPPO
Budizm’in en eski okulunun günümüzdeki tek temsilcisi:THERAVADA
Budizm'in en önemli yapısı olan ve içinde kutsal emanetler saklanan Hint kökenli anıt:MAYA
Budizm’in rahipler teşkilatı: SANGHA
Budizm'in en yüksek ruhani önderi: DALAYLAMA
Budizm'in yasalarını belirleyen üç bölümden oluşan eser: TRİPİTAKA
Budizm'in, Japonya'da büyük önem taşıyan bir kolu: ZEN
Budizm’inde belli başlı okullardan biri: CHAN
Japon Buda rahiplerine verilen ad:AMA
Ortaçağ Budizm'in kutsal dili:PALİ
Tıraşlı başlarını güneş ışınlarından ve gözlerini günaha sokacak nesneleri görmekten korumak için Tibet Budacılığının büyük reformcusu:DİPANKARA
Tibet Budacı kültürünün kutsal aleti: DORCE(RDORCE):
Tibet Budizm’inde manastır:GOMPA
Tibet Budizm in’de,ölen bilge bir kişinin ruhunun girdiğine inanılan çocuklara verilen ad:TULKU

SEVGİLİ TEVRAT,ELLERİNE SAĞLIK...

Sayın Tevrat aslında Budizm ile ilgili oldukça faydalı bir sözlük geliştirmiş. Ancak bazı yanlışlar var. Bu yanlışlar oldukça da önem taşıdığı için burada bu yanlışları düzeltmek isterim. Sayın Tevrat her halde benim bu girişimimden rahatsız olmayacaktır.

1- Budizmde NİRVANA demek, BEN dediğimiz egonun sönmesi sonucunda ortaya çıkan gerçek doğamızın adıdır. Burada sayın Tevrat RUH'dan söz etmiş. Budizmde RUH'a inanılmaz. RUH sadece hinduizmde vardır ve buna ATMAN denir. Budizmde ise ANATMAN prensibi yani atmanın olmadığı prensibi vardır. Bu nedenle Nirvanaya ulaşan ruh olmayıp, SAF BİLİNÇ durumudur. Egoyu söndürünce SAF BİLİNÇ kendini gösterecektir.

2- Bhakti Budizmde bulunmaz. Çünkü Budizmde bir tanrı inancı yoktur. Bhakti Budizm değil de, MONOTEİST HİNDU dininde tanrıya insanın kendini vakfetmesidir. Ve bu yoldaki her türlü hizmete vrilen addır.

3- TARA sadece dişi bir BOTHİSATTVA olup Meditasyonlarda ŞEFKAT kazanmak için imgelenmektedir. Ve bir jenerik durumdadır. Yani değişik TARA figürleri bulunmaktadır. Ancak TARA hiç bir zaman bir tanrı değildir. Çünkü budizm tanrısız bir dindir.


4- Budizmde RUH diye bir inanç yoktur. Bu nedenle reenkarnasyon da yoktur. Var olan YENİDEN DOĞUŞ olup bunun için ruh değil de yaptığımız eylemlerin sonucunda elde ettiğimiz durum söz konusudur. Yeniden doğan önceki eylemlerimizin sonuçlarıdır. YENİDEN doğuş bundan başka bir nitelik taşımaz.

Yani yeniden doğan bir kişisel benlik değildir. Çünkü BUDİZMDE BEN de yadsınmaktadır. Ben olarak egonun bir yanılsama olduğu ve kendiliğinden bir öze sahip olmadığı anlatılmaktadır. Ben olmayınca, yeniden doğan bir kişi olmayıp, sadece bir kişinin vaktiyle yaptığı eylemlerin bugünkü sonuçları söz konusudur.

5- Arhant ile Bodhisattva aslında buda olma yolundaki dervişlerin adıdır. Bunlardan ARHANT, TEREVADA yani KÜÇÜK ARAÇ Budizmindeki aydınlanmış dervişie verilen addır. Bothisattva ise Büyük Araç Budizmindeki aydınlanmasına karşın, ettiği yemin dolayısıyle NİRVANAYA girmeyen DERVİŞE verilen addır.

6- MALA sadece tesbih olup bilezikle ilgisi yoktur. Yani süs eşyası değildir. Ancak bileğe saranlardan dolayı, yanlışlıkla bilezik sananlar olabilirse de aslında bilezik değildir. TESBİH'tir.

7- UPASAKA (eril olan kişi), UPASİKA (dişil olan kişi), manası MÜDAVİM. Budist bir upasaka veya upasika olabilmek için aşağıdaki şu 5 kişisel yönetim ilkelerine yemin etmek gerekir; Bu yemine uygun davranan herkes bir UPASAKA veya UPASİKA olaral kabul görür;

1-Algılaması olan hiçbir varlığın yaşamına son vermeyeceğim.
2-Bana verilmemiş olan hiç bir şeyi almayacağım.
3-Yanlış olan bir cinsel davranışta bulunmayacağım.
4-Gerçek dışı bir söylemde bulunmayacağım.
5-Zehirleyici olmaktan kaçınacağım.


Şimdilik dikkatimi çeken yanlışlar bunlar olup ilerde incelemeler sonunda başka yanlışlar da çıkarsa düzeltmeye çalışacağım.

Sevecenlikle kalın,

Bothi