16 TEMMUZ 2023 CUMHURİYET PAZAR BULMACASI SAYI : 1945

Herkese merhaba,
Dün gece Türk halkı, 15 Temmuz için sela okunurken manidar bir şekilde akaryakıttaki zamdan haberdar olmuştu. Gaz, yağ ve akaryakıtta Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) zammını içeren Cumhurbaşkanı kararı Resmi Gazete’de yayınlandı. Buna göre; benzinin litresinde 2,52 TL olan ÖTV 7,52 TL’ye, motorinde 2,05 TL olan ÖTV 7,05 TL’ye yükseltildi. Üstelik bazı ekonomistler turpun büyüğü heybede diyerek bu zamların öncül olduğunu, kışın ve Mart 2024'teki yerel seçimler sonrasının ekonomik açıdan çok zor geçeceğini söylüyor ve yazıyorlar. Sıcaklar - küresel ısınma, orman yangınları, bir tarikat şeyhinin düşündürücü cenaze töreni, laiklik tartışmaları, toplumsal huzursuzluk ve mutsuzluk bu haftaki gündemin diğer önemli maddeleriydi. Pazar günü bunları yazmak istemezdim ama maalesef gerçekler bunlar. Peki bütün bu olanlar kaderin bir parçası mı? Gerçekten coğrafya kader midir?

Şu bilgiliyi de buraya not etmeden geçemeyeceğim:
Ağırlıkla İbn-i Haldun'a ve Mukaddime'sine doğrudan veya ikincil olarak zayıf ve tekrarlayıcı (aktarıcı) referanslar ile atfedilen bu sözden "Türkçede ilk söz eden kişi", Nurdan Gürbilek'e göre Yaşadığım Gibi adlı eserinde Ahmet Hamdi Tanpınar'dır.



COĞRAFYA KADER MİDİR?
Wikipedi'ye göre kader "Bütün olayların önceden ve değişmeyecek biçimde düzenlediğine inanılan ezeli takdir. Alın yazısı, Yazgı veya Mukadderat olarak da anılır. "

Sürekli duyduğunuz o söz, sizin tüm eylemlerinizin, toplumunuzun ve yaşanan felaketlerin hepsinin kader olduğunu söylüyor. Irak savaşında ölen 1 milyon insan, coğrafyaları sebebiyle öldüler. Çünkü bu onların kaderiydi. Çevresel determinizm de insan pasif bir canlıdır. Hiç bir seçim olanağı yoktur. Tıpkı insan tarafından yönlendirilen bir robot gibidir. Yani "başımıza ne gelirse kaderimizdir" denilen yanlış bir görüştür.

Avcı ve toplayıcılık döneminde yaşayan insanların çevreye bağımlılığı günümüzden onlarca kat daha yüksekti. Ancak kültürel evrimin yarattığı olanakları göz önüne aldığımızda kaderdir gibi determinist bir bakış açısı sığ kalacaktır. Bizler ellerimizde yontulmuş bir çakmaktaşı ile avcılığa çıkan ve hangi hayvanın saldırısına uğrayacağımızdan habersiz yaşamıyoruz; evlerimiz mağarada değil. Belki gece uyurken zehirli bir yılan sokar mı? sorusunu da sormamaktayız. Tarım devriminden özelde ise sanayi devriminden sonra bu sözü tekrar düşünmek gerekir.

Çevresel determinizm Antik Yunan'a kadar gitmekle birlikte daha kuramsal halini Darwin'in o meşhur "Türlerin Kökeni" kitabıyla hız kazanır. Niçin? Çünkü Darwin, uyum sağlayanın hayatta kalacağını söylüyordu. Maalesef Darwin'in bu sözünü anlamadan "hadi gidelim sömürelim; biz güçlü ve uyum sağlıyoruz. Afrika'dan başlayalım çünkü bu onların kaderi" diyerek çevresel determinizmi kuramsal haline getirerek safsatalar ortaya çıkardılar. Toplum bilimleri ve coğrafyada etkili olan bu paradigma, 1920'li yıllardan sonra tarihe karışmıştır. 

Kültürel evrimi iyi kavramadığımız sürece insanı eski çağlardan itibaren sıradan, çevresine uyum sağlayan bir hayvana indirgediğimizde bu çok tehlikeli ve günümüz gerçekçiliğinden uzak kalacaktır. 

Ellen Churchill Semple, Ellsworth Huntington, Edmond Demolins ve Friedrich Ratzel gibi coğrafyacıların, Darwin'den sonra bu işi hızlandırmaları, sömürgecilere büyük fırsatlar vermiştir. Batılı sömürgecilerin işine gelen bu görüşü halen dillendirmek bulunduğu çağının gerçeklerini görmezden gelmek olacaktır.

Coğrafya belirlemez (deterministik değildir) ama etkiler sözü daha gerçekçi gözükmektedir.

Ahmet Özkaya 
Coğrafya Öğretmeni - Yazar
https://evrimagaci.org/soru/cografya-kader-midir-2857

Arkadaşlarımıza güzel bir pazar günü ve zevki çözümler diliyorum.

Allah rahmet eylesin mekanı cennet olsun. Sayın Aksay Açılış yazınız için teşekkürler. Kitap kazanan arkadaşlarımı kutluyorum herkese kolay gelsin mutlu pazarlar

SS-2/3 OCAK

YA-1/1 NATÜRALİZM

YA-20/1 EKİM

YA-20/1 EKİM

SS-4/2 ODA

YA-8/ 1 ADEN

SS-6/2 FAÇUNA

YA-16/2 KÜRE

YA-20/2 MİMOZA

YA-20/2 MİMOZA

SS-9/1 ZİYAN

YA-14/2 BELGE

YA-1/2 ENOLA GAY

SAYIN AKSAY AÇILIŞ YAZINIZA TEŞEKKÜRLER.
DOSTLARA GÜNAYDIN. KOLAY ÇÖZÜMLER.
KİTAP LAZANANLARI KUTLUYORUM.
SAYIN YÜKSEL GÜNGÖR BEY DE NURLAR İÇİNDE OLSUN.

SS-12/2 TİRE

S.S.1.1

SS-13/1 NİNOVA

SS-13/2 USTURA

SS-15/1 ZATEN

Y.A.19.1

S.S.1.2

S.S.1.3

S.S.2.1

Y.A.7.1

S.S.2.2

Y.A.11.1

Y.A.18.1

Y.A.15.2

Y.A.13.1

Y.A.5.1

S.S.3.3

YA-17/3 MİNİ

S.S.3.4
 "Bir tür antilop"  UREBİ