4 ŞUBAT 2024 CUMHURİYET PAZAR BULMACASI SAYI : 1974

Herkese Merhaba,

Bugünkü anma konumuz irite edici.

Örtmece, hüsnütabir, öfemizm güzel adlandırma; kaba, çirkin, müstehcen ve sakıncalı nesneleri veya kavramları, başka sözcüklerle daha uygun bir biçimde ifade etme sanatıdır. Verem eskiden çok daha ölümcül bir hastalıktı. İnce hastalık, verem yerine kullanılır. Tuvalet kelimesinin bu kadar çok anlamdaşının olması bu yüzdendir. TDK'ye girmese de söylemeye dilimizin varmadığı ölümcül hastalıklara halk arasında verilen bir sıfat tamlaması vardır: Kötü hastalık. Bu tabir, 2019 yılına göre dünyada %18 ile ikinci sıradaki ölüm sebebi olan hastalığın dolaylı adıdır. Yani kanser. 1 numarada %33 ile kalp hastalıkları gelmektedir. Hatta kansere kötü hastalık denmesi dolayısıyla hastaya hastalığının kanser olduğunun söylenmesi tartışmalıdır. Kanser, ölümle eşdeğer görülüyor. Böyle bir durumda hastaya kanser olduğu söylenmemelidir. Ama nereye kadar? 

Kanser kelimesinin TDK tanımı: Bir organ veya dokudaki hücrelerin kontrolsüz olarak bölünüp çoğalmasına bağlı olarak yakın dokulara yayılmasıyla veya uzak dokulara sıçramasıyla beliren hastalık; amansız hastalık, incitmebeni, dokunmabana. Kanser kelimesinin kökeni, Latincede yengeç anlamına gelen "cancer"dir. Tipik kanser urunun çok budaklı yengece benzeyen görünümünden ötürü bu hastalığa kanser denmiştir.  İlginçtir ki verem kelimesi, aslen "kanser" anlamında iken "tüberküloz" anlamı 19. yy'da popülerleşmiştir.

Dünya Kanser Günü, 4 Şubat 2000 tarihinde Paris'te düzenlenen Yeni Binyıl İçin Kansere Karşı Dünya Kanser Zirvesi'nde ilan edildi. Asıl amaç, kanserin ne olduğunu anlatmak ve bu yolla kanser ölümlerinin önüne geçmektir. Birleşmiş Milletler de 2008'den beri bu günde etkinlikler düzenlemektedir



4 ŞUBAT DÜNYA KANSER GÜNÜ (WORLD CANCER DAY)

Kanser hem dünya hem ülkemiz için ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer almaktadır. Ölüm nedenlerine bakıldığında dünya geneli için yaklaşık her 6 ölümden birinin, ülkemiz için ise her 5 ölümden birinin kanser nedeniyle gerçekleştiği görülmektedir.

Kanser başlıca; tütün kullanımı, yüksek beden kütle indeksi (fazla kilolu ya da şişman/obez olma), meyve ve sebzeden fakir beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve alkol tüketimi gibi başlıca beş davranışsal ve beslenme ile ilgili risk faktöründen kaynaklanmaktadır. Oysa yine günümüz şartlarında kanserlerin yaklaşık üçte birinin, risk faktörlerinden kaçınma ve mevcut kanıta dayalı önleme stratejilerinin uygulanması yoluyla önlenebilir durumda olduğu bilinmektedir. Ayrıca, erken tanı konmuş ve uygun şekilde tedavi edilmişse birçok kanserin iyileşme olasılığının da yüksek olduğu bilinen bir gerçektir.

Dünya Kanser Günü, gerek kanser konusunda farkındalığı ve eğitimi artırarak gerekse dünyanın her yerindeki hükümetler ile bireyleri hastalığa karşı harekete geçmeye zorlayarak her yıl milyonlarca önlenebilir ölümün önüne geçmeyi amaçlamaktadır. Dünya Kanser Günü; yankı uyandırmayı, değişim aşılamayı ve farkındalık günü ile sınırlı kalmayarak daha sonraki günlerde de sürdürülecek bir eylemi harekete geçirmeyi amaçlayan bir kampanyadır.

İlk olarak 2005 yılında ülkemizin de yakın işbirliği içerisinde olduğu Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü (UICC) tarafından düzenlenen Dünya Kanser Günü etkinlikleri,  izleyen yıllarda her yılın 4 Şubat günü UICC ve işbirliğindeki kuruluşlarla birlikte küresel düzeyde yürütülen kampanyalarla geleneksel hale getirilmiştir.

Bakanlık olarak benimsediğimiz farkındalık mesajımız “Kanserden korunmak herkesin hakkıdır. Siz de kanserden korunmak ve kendinize uygun taramaları yaptırmak için; Toplum Sağlığı Merkezlerine (TSM) bağlı olarak hizmet veren Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)’ne başvurabilirsiniz” dir.

Ulusal Kanser Tarama Programları hakkında daha detaylı bilgi Kanser Dairesi Başkanlığına ait web sitesinde mevcuttur. Ayrıca burada Hangi Tarama Bana Uygun? uygulaması ile hangi kanser türünde tarama yaptırabileceğiniz ve en yakın tarama merkezleri haritada gösterilmektedir.

Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü gibi kanser alanında yoğun çalışmaları bulunan uluslararası saygın kuruluşlar,  her bireyin, küçük ya da büyük eylemlerinin, uzun vadeli, olumlu değişimlere yol açacağını ifade ederek kanserleri önleme yolunda kişilere şu risk faktörlerinden kaçınma çağrısında bulunmaktadır:

Sigara ve dumansız tütün ürünlerini de içeren tütün kullanımı
Fazla kilolu veya obez olma
Düşük meyve ve sebze alımını içeren sağlıksız beslenme
Fiziksel aktivite eksikliği
Alkol kullanımı
Cinsel yolla bulaşan Human Papilloma Virus (HPV) enfeksiyonu
Hepatit veya diğer kanserojen enfeksiyonlara maruziyet
İyonlaştırıcı ve ultraviyole radyasyon maruziyeti
Kentsel hava kirliliği

Katı yakıt kullanımından kaynaklanan iç mekân dumanı
Tütün kullanımı, kanser gelişimi yönünden en önemli risk faktörü olup kansere bağlı ölümlerin yaklaşık %22’sinden sorumludur. Akciğer kanserinin yanı sıra özefagus, mesane, böbrek, pankreas, mide, serviks (rahim ağzı) kanserlerinden de sorumlu olduğu bilinen tütün kullanımı, hangi yaşta olursa olsun terk edildiğinde kişinin yaşam kalitesi ve yaşam süresi üzerinde anlamlı bir fark yaratmaktadır. Bu risk faktöründen kaçınmada en önemli stratejiler; özellikle genç yaştaki bireylerin maruziyetinin engellenmesi, hangi yaşta olunursa olunsun bırakma yönünde irade beyanında bulunanların ilgili sigara bırakma merkezlerine yönlendirilmesi, dumansız olması nedeniyle herhangi bir risk içermediği gibi yanlış algıya neden olan elektronik sigara gibi ürünlerin riskinin anlatılarak toplumda bilincin yükseltilmesine yönelik eğitsel faaliyetlerin gerçekleştirilmesi olacaktır.

Obezite ve kanser ilişkisine dair yapılmış çok sayıda epidemiyolojik çalışma obezitenin kansere neden olmasının yanı sıra kanser tedavisine yanıtın azalmasına, hastalık seyrinin bozulmasına ve artmış ölüm oranlarına neden olduğunu da ortaya koymaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, sağlıklı bir kiloyu korumak ve fiziksel olarak aktif olmakla bağırsak, meme, rahim, yumurtalık, pankreas, yemek borusu, böbrek, karaciğer, safra kesesi kanserlerinin gelişim riski önemli ölçüde azaltılabilmektedir. Yaşam tarzı değişiklikleri (örneğin günlük 30-40 dakikalık yürüyüşler, liften zengin meyve sebze ağırlıklı beslenme gibi) ile kansere karşı anlamlı risk azaltımı sağlanması mümkündür.

Sindirim ve boşaltım sisteminin farklı türde kanserleri ile ilişkisi olduğu ispatlanmış olan alkol tüketimi, kanser gelişim riskini azaltmada bireysel farkındalık ve çaba ile önemli oranda önlenme şansına sahiptir.

Dünya genelinde en sık izlenen kanser türü olan cilt kanserine yönelik alınacak önlemler (Güneşin ultraviyole ışınlarına maruziyeti azaltacak şekilde uygun şapka, gözlük, güneş kremi, koruyucu giysiler kullanılması, güneş ışınlarının zararlı etkilerinin en yoğun hissedildiği saatlerde doğrudan bunlara maruz kalınmaması gibi) ile anlamlı risk azaltımı sağlanabilmektedir.

Kansere yol açabildiği ispatlanmış kimi kanserojenlere maruziyetin söz konusu olduğu meslek gruplarında çalışanların iş sırasında koruyucu bariyer (maske, tulum, önlük, eldiven gibi) kullanması da kanseri önlemede önemli bir strateji olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sonuç itibariyla; kansere yol açabileceği kanıtlanmış risk faktörlerinin farkına vararak, bunlardan korunmada bireysel ve toplumsal temelde yapılacaklar konusunda bilgilenerek, önleme çabalarını kararlılıkla sürdürerek, ileri dönemlerde daha büyük bir toplumsal yük haline gelmesi beklenen kanserle savaşımda önemli kazanımlar elde edileceğine şüphe yoktur.

Kanser hastalıklarının her bir tipinin kendine göre etyolojisi, risk faktörleri, tanı ve tedavi yöntemleri vardır. Bu yüzden erken tanı ve tarama stratejileri de kanser tiplerine göre değişmektedir. Bazı kanser tipleri için tarama önerilirken bazı kanser tipleri için önerilmemektedir.

Dünya Sağlık Örgütü; meme, rahim ağzı ve kalın bağırsak kanserlerinde vakaların erken evrelerde yakalanmasına yönelik toplum tabanlı tarama programları önermekte ve bu çalışmaların bütüncül bir kanser kontrol programının parçası olması gerektiğini belirtmektedir.

Ülkemizde DSÖ önerileri doğrultusunda 2008 yılından itibaren kayıt, önleme, tarama ve tedavi çalışmalarını bir arada barındıran Ulusal Kanser Kontrol Programı kapsamında; meme, kalın bağırsak ve rahim ağzı kanserleri için, toplumun kaynaklarına ve hastalık yüküne uygun olarak tarama programları yürütülmektedir.

Ülke genelinde kanser taramaları; Birinci Basamak ve 2.-3. Basamak Sağlık Kuruluşlarında, Toplum tabanlı ve fırsatçı taramalar şeklinde yapılmaktadır.

Kırsal ve dezavantajlı gruplarımıza illerimizdeki mobil tarama araçları ile de tarama hizmeti verilmektedir.

Ülkemizde yürütülen Ulusal Kanser Tarama programımızda,

Meme kanseri taraması; 40-69 yaş arasındaki kadınlara yılda bir kez klinik meme muayenesi yapılmakta, 2 yılda bir mamografi çekilmektedir.

Rahim ağzı kanseri taraması; 30- 65 yaş arası kadınlara 5 yılda bir HPV-DNA ve smear testi ile yapılmaktadır.

Kalın bağırsak kanseri taraması; 50-70 yaş arasındaki kadın ve erkeklere 2 yılda bir Gaitada Gizli Kan Testi (GGK) yapılmakta, 10 yıl da birde kolonoskopi önerilmektedir.




2019'da küresel ölüm nedenleri

Arkadaşlarımıza güzel bir pazar günü ve zevkli çözümler diliyorum.

Günleriniz ve yürekleriniz aydınlık olsun.
Sevgili AKSAY açış paylaşımınız için teşekkürler.
Kitap kazananları kutlarım.
Tüm dostlara zevkli çözümler, sağlık, huzur ve mutluluklar dilerim.
Sevgi ve saygılarımla...

S.S.1.1

S.S.19.4
Japonya'da Kullanılmış Eski Bir Hacim Ölçüsü BirimiTO

Y.A.15.3
 Karadeniz bölgesine mısırı Laz denizciler yaydığından dolayı mısıra "Laz otu" ya da kısaca "lazut/lazot" da deniyordu.

S.S.1.4

S.S.2.1
apertura.meksika birinci futbol ligi,terzilikte yırtmaç. 

Y.A.20.1
İL

el, ülke, yurt

S.S.2.3

S.S.3.1

S.S.3.2

S.S.3.3

Y.A.1.1

S.S.4.1

S.S.4.2

S.S.5.2
Afara.Harman yerinde toprağa karışıp kalan taneler

Y.A.10.1
MAFSAL.GÖVDEBİLİM (ANATOMİ) TERİMİ, eklem.
birbirine eklenmiş, bağlanmış parçaların her yönde dönmesini sağlayan bağlantı öğesi.

Y.A.15.1
PARAKETE
Geminin aldığı yolu ya da saatteki hızını ölçmeye yarayan aygıt.

S.S.5.3

Çinakop Kelimesi Nasıl Yazılır? Çinakop Kelimesinin Doğru Yazımı Nedir? Cevap: Çinakop

S.S.6.2

S.S.7.1
ZİR  Alt, aşağı,Sazın en ince ses veren teli 

S.S.7.2

S.S.7.3
BEK

S.S.8.1

S.S.8.3



halk ağzında Bitkinin yaprak veya köklerini vererek hastalığı iyi etmeye çalışmak, tedavi etmek

S.S.9.1

S.S.9.2

Romanya'da Para birimidir. Uluslararası para birimi kodu RON, 1 ley 100 bani'ye bölünmüştür. 1 Temmuz 2005 tarihinden bu yana kullanımaktadır.

Y.A.18.1
PAPAZİ.İnce Dokunmuş, Mavi, Pembe, Fıstıki Renklerde İpek Kumaş

S.S.10.2

Y.A.14.1
NABOLAND

S.S.10.2

S.S.11.1

S.S.12.1


EF'AL. [l ince] (ﺍﻓﻌﺎﻝ) i. (Ar. fi'l'in çoğul şekli ef'āl) Fiiller, yapılan işler, eylemler

Y.A.6.2.
alakabak kuşu, tarlalara dadanması, farklı kuşların seslerini taklit etme yeteneği ve uyanık olması ile tanınır
.

S.S.12.3

Dra, bez armür üzerine dokunmuş, tüylendirilmiş, özel bir aletle ezilmiş, bu suretle özel bir apre kazandırılmış bir kumaştır.

Y.A.20.3

S.S.13.2


DAM.Yapıların üzerlerini örterek onları dış etkenlerden koruyan, genellikle kiremitle kaplanmış bölüm,üzeri toprak kaplı köy evi.

S.S.13.3

S.S.14.1